فیلوکتت

فیلوکتت

اثر هَینِر مولر

ترجمه‌ی محمود حسینی‌زاد

 «فیلوکتت» را هینر مولر در دوران ساخت دیوار برلین نوشت، زمانی که دولت سوسیالیست‌–‌کمونیست آلمان شرقی تصمیم گرفت تا حتی با کشیدن دیوار از نفوذ و رواج افکار غیرخودی جلوگیری کند. «فیلوکتت» اولین نمایشنامه از  مجموعه بازخوانی‌های هینر مولر از تراژدی‌های یونان باستان است، با نگاه به  نظریه‌ی «نمایشنامه‌های آموزشی» برتولت برشت و با نگاه به وضعیت سیاسی آلمان شرقی. نظام حاکم بر آلمان شرقیِ کمونیستی از نوع استالینی بود و هینر مولر بعدها گفت: «اوایل سال‌های 60 (میلادی)، کسی نمی‌توانست درباره‌ی استالینیسم نمایشنامه‌ای بنویسد. اگر می‌خواستی واقعیت را بیان کنی، باید چنین مدل‌هایی انتخاب می‌کردی.»

درباره‌ی نویسنده:

هینر مولر از نظر جهان‌بینی سوسیالیست بود. ناسیونال سوسیالیست‌ها [نازی‌ها] به زندان محکومش کردند و به اقامت در اردوگاه کار اجباری. خودش ۱۹۴۴ به خدمت فراخوانده شد. بعد از جنگ، دیپلم گرفت. آلمان شده بود شرقی و غربی، و در بخش شرقی رژیم سوسیالیستی ـ کمونیستی برقرار، که دلیل فرار و مهاجرت خیلی‌ها به بخش غربی شده بود. پدر و مادر و برادر هینر مولر هم در سال ۱۹۵۱ به بخش غربی فرار کردند. اما هینر مولر در بخش شرقی ماند. نمایشنامه‌نویس شد و روزنامه‌نگار. 1961 به‌خاطر نوشتن نمایشنامه‌ای از اتحادیه‌ی نویسندگان آلمان شرقی اخراج شد، چون نمایشنامه‌اش را متنی ضدساخت دیوار برلین تفسیر کرده بودند. اخراج یعنی دو سال ممنوعیت انتشار کار. مولر هم شروع کرد به بازخوانی و بازنویسی آثار کلاسیک یونان ازجمله فیلوکتت (۱۹۶۴). از همان زمان در آلمان غربی و امریکا به شهرت رسید. اولین اجرای فیلوکتت هم در سال ۱۹۶۸ در مونیخ بود. بعد از اتحاد مجدد دو آلمان، هینر مولر شد مدیر تئاتر انسامبل برلین (۱۹۹۵) در همان شهر از دنیا رفت.

خانم‌ها و آقایونا، از این روزا

نمایشمون ما رو می‌بره به اون روزا

که هنوز آدما دشمن خونی هم بودن

زندگی‌ها خطرناک، کشت و کشتارها عادی بودن

همین اول کار هم اعتراف کنیم:‌ از اینی که نشون می‌دیم

هیچ نتیجه‌ی اخلاقی‌ای نمی‌تونیم بگیریم

فکر نکنین درسی برای زندگی‌تون می‌گیرین

دوست ندارین، راه خروج رو بگیرین

درهای سالن نمایش به‌سرعت باز می‌شوند.

ما اخطار رو دادیم.

درها بسته. دلقک ماسکش را برمی‌دارد. سرش، سر یک اسکلت است.

اسباب خنده‌تون نمی‌شه

کاری که داریم می‌کنیم، همین نمایشه.

از دیگر آثار محمود حسینی‌زاد که توسط نشر نیماژ منتشر شده است می‌توان به ترجمه‌ی نمایشنامه‌ی «هراس» نوشته‌ی فالک ریشتر اشاره کرد.