احتمالاً یک رخداد

احتمالاً یک رخداد ( زندگی‌نامه‌ی ژاک دریدا)

نوشته‌ی پیتر سالمون

ترجمه‌ی  هانیه یاسری

‌
ژاک دریدا کیست؟
‌
ژاک دریدا؛ فیلسوف پساساختارگرای فرانسوی‌ست که از دهه‌ی 1960 میلادی به بعد، به شهرت زیادی در این رشته دست یافت. او زاده‌ی ۱۵ ژوئیه‌ی ۱۹۳۰ – درگذشته ۸ اکتبر ۲۰۰۴ است. این فیلسوف الجزایری‌تبار فرانسوی که به خاطر کار روی نوعی نشانه‌شناسی مبتنی بر فلسفه‌ی واسازی به شهرت رسید در این زمینه متن‌های بسیاری را تحلیل کرد و آنها را در چهارچوب پدیدارشناسی روح گسترش داد. نظریات وی بر فلسفه‌ی پسامدرن و نقد ادبی معاصر تأثیر فراوانی گذاشت.
نظریات او به‌دلیل پیچیدگی زیاد و متفاوت بودن، موافقان و مخالفان زیاد و حتی متعصبی دارد. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به “درباره‌ی گراماتولوژی”، “معضل‌ها”، “مواضع” و “نوشتار ‌و تفاوت” اشاره کرد.
‌
کتاب درباره‌ی چیست؟
‌
کتاب احتمالاً یک رخداد به زندگی، تحصیلات و سیر و سلوک فردی و فکری این فیلسوف بزرگ فرانسوی می‌پردازد و در خلال زندگینامه، آراء و افکار او مورد کنکاش و واکاوی قرار می‌گیرد. چه آن‌که دریدا فیلسوفی بود که بارقه‌های نبوغ را در او از سنین ابتدای جوانی‌ و آثار ابتدایی‌اش می‌توان پی‌گرفت.
‌‌‌
‌
اهمیت این کتاب چیست؟
‌
این زندگی‌نامه می‌خواهد رشد فکری ژاک دریدا را شرح دهد؛ آن را در بستر رخدادهای خصوصی و غیرخصوصی ببیند، و از اهمیت آن به‌مثابه‌ی رخدادی در تاریخ فلسفه و از آن عام‌تر، تاریخ اندیشه دفاع کند. کتاب حاضر ثابت می‌کند دریدا یکی از فیسلوفان بزرگ عصر حاضر و هر عصر دیگری است و اندیشه‌اش بخشی جدایی‌ناپذیر از هر فلسفه‌ی آتی است، و مستقیماً- همواره به‌خودی‌خود- در جهانی که درمی‌یابیم کاربرد دارد، و این کاربرد وزنی سیاسی دارد.
‌
چه کسانی باید این کتاب را بخوانند؟
‌
تمام علاقه‌مندان به فلسفه به‌خصوص فلسفه‌ی قاره‌ای و همچنین افرادی که دوست دارند درباره‌ی پساساختارگرایی، پست‌مدرنیسم، واسازی و دیگر مفاهیم مهم فلسفه در قرن بیستم به اطلاعات و تفسیرهای دست‌اول دست پیدا کنند می‌توانند مخاطب این کتاب باشند. علاوه بر این با توجه به اهمیت ژاک دریدا و تاثیرش در زمینه‌های نقد و نظریه‌ی ادبی و اثرگذاری‌اش در هنر و زیبایی‌شناسی، این کتاب می‌تواند برای علاقه‌مندان و فعالان در این زمینه‌ها هم جذاب و راهگشا باشد.
‌‌
گزیده‌هایی از کتاب:

حقایق پندارهایی هستند که پنداربودنشان را از یاد برده‌ایم، استعاره‌هایی نخ‌نما و ناتوان از لذت‌بخشیدن؛ سکه‌هایی که تصاویرشان ساییده شده و اکنون فلزی بیش نیستند، دیگر از سکه افتاده‌اند.
___
‌
دغدغه‌های دینی بورنه؛ معلم ژاک دریدا، قلمروهای فکری تازه‌ای را به روی ژاکی گشود. مقالاتش در آن زمان می‌کوشند نیهیلیسم آشکارای اگزیستانسیالیسم را پس بزنند- این موضع که حیات پوچ و درنتیجه بی‌معناست. در نظر دریدا، اگر فلسفه اغلب به این نتیجه می‌رسید، این ایراد فلسفه یا دقیق‌تر بگوییم، «ویژگی» فلسفه بود. حیات، فی‌نفسه به این نتیجه‌ی نیهیلیستی نمی‌رسد، مگر آنکه مثلاً فلسفه آب را گل‌آلود کند. ژاکی با تحلیل نیهیلیستی‌ترین عمل یعنی خودکشی می‌گفت وقتی قدرتی الهی را در انتخاب بین حیات و ممات فرض می‌گیرم، ارزش خود را دخیل می‌کنم. بنابراین آنچه به‌ظاهر نیهیلیستی‌ترین است نیهیلیستی نیست. او نوشت انسان محکوم به خوش‌بینی است. استدلالش آگاهانه یا ناآگاهانه، بازتاب افسانه‌ی سیزیف کامو است که خط اولش می‌گوید: «فقط و فقط یک مسئله‌ی فلسفی جدی وجود دارد و آن هم خودکشی است.» و نتیجه‌گیری‌ می‌کند: «باید سیزیف را شاد دانست.» این نخستین اقدام دریدا در این جهت است که فلسفه را روایت بداند که فرمش متضمن نتایجش است.
‌
___
‌
ژاک دریدا؛ این فرانسوی‌ترین فیلسوف عصر ما، همچون یک آسمان‌خراش نامتقارنِ ژان نوول از میان انبوه اسامی بلندآوازه‌ی فرانسوی قد برکشیده است. جذابیت اشعار پل الوار یا تکنیک نثرنویسی فردینان سلین در برابر جذابیت و توان سخن فلسفی دریدا رنگ می‌بازند و طنز و پرباری آثار امثال اوژن یونسکو یا ملی‌گرایی امثال ژاک شیراک یا موسیقی‌های ژان ژاک گلدمن نیز نیروی زایا و پرطراوت سخن وی را ندارند.
این الجزایری‌تبار فرانـسوی همچون برند جدید اتوموبیل‌های‌ دی.اس که «ردپایی» از خاطره‌ی سیدروئن دی.اس است، با بازشناخت روابط متنوع دال‌و‌مدلول نگاه ما را به روابط علت‌ومعلولی، بسیار دقیق‌تر و عینی‌تر می‌کند.