مسیر بازیگر

مسیر بازیگر

اثر میخاییل چخوف 

ترجمه‌ی مرضیه موسوی

«مسیر بازیگر» سندی فوق‌العاده است که به ما امکان دسترسی بی‌سابقه به زندگی، دوران، ذهن و روح یک مرد واقعاً خارق‌العاده را می‌دهد.

درباره‌ی نویسنده:

میخاییل چخوف، چهره‌ای بزرگ و تراژیک در تاریخ تئاتر روسیه است. بازیگر، کارگردان، آموزگار و نظریه‌پردازی نابغه در زمینه‌ی بازیگری که در سن سی‌وهفت‌سالگی روسیه را ترک کرد، اما بهترین و ماندگارترین نقش‌هایش مربوط به دوران زندگی‌اش در روسیه است.

او برادرزاده‌ی آنتون پاوْلوویچ چخوف، نویسنده‌ی معروف روس بود. پدرش آلکساندر چخوف، نویسنده و روزنامه‌نگار بود. میخاییل فعالیت بازیگری‌اش را از سن 16سالگی (سال 1907.م) در تئاتر سووُرین آغاز کرد. در 1912.م با تأیید استانیسلاوسکی، در تئاتر هنری مسکو پذیرفته شد. استانیسلاوسکی، از او به‌عنوانِ یکی از درخشان‌ترین شاگردان خود یاد می‌کرد. توانایی بسیارِ این بازیگر مشهود بود، اما مدت‌ها به‌دلیل خویشاوندی‌اش با آنتون پاوْلوویچ چخوف، سرزنش می‌شد. همکارانش این موضوع را به شوخی و برخی از تماشاگران کاملاً جدی مطرح می‌کردند. اما او طوری بازی می‌کرد که هیچ‌کس نمی‌توانست بازیگری‌اش را نادیده بگیرد و فراموش کند.

میخاییل چخوف در 1928.م از اتحاد جماهیر شوروی مهاجرت کرد. او بر صحنه‌های آلمان، اتریش، فرانسه و انگلیس ایفای نقش کرد. برای مکس راینهارد، کارگردان بزرگ آلمانی، در نمایشی بازی کرد. در پاریس گروه تئاتری تشکیل داد و مشغول به فعالیت شد. در انگلیس تدریس کرد و درنهایت در سال 1939.م به ایالات متحده‌ی آمریکا رفت و مدرسه‌ی بازیگری‌ خود را تأسیس کرد. جایی که یول برینر، آنتونی کویین، کلینت ایستوود و مرلین مونرو به‌عنوانِ شاگردانش تحصیل می‌کردند. او در مدت کوتاهی به یکی از چهره‌های محبوب در آمریکا تبدیل شد. بااین‌حال، بازتاب خاطراتش پر از تلخی و ناامیدی از اوضاع تئاتر در کشورهای اروپایی و ایالات متحده است. او در اول اکتبر 1955.م در سن 64سالگی، در کالیفرنیا، بر اثر حمله‌ی قلبی درگذشت.

میخائیل چخوف بدون شک یکی از بزرگترین بازیگران قرن بیستم بود. زندگی او تأثیر زیادی بر بازیگری گذاشت و تکنیک‌های تربیت بازیگر او الهام‌بخش بسیاری از اسطوره‌های هالیوود – از جمله بازیگرانی مانند آنتونی هاپکینز و جک نیکلسون – شد و کتاب‌های او که روش‌های تدریس و فلسفه‌ی بازیگری او را تشریح می‌کنند، هنوز در سراسر جهان پرفروش‌ترین هستند.

این کتاب، مجموعه‌ای است از تجربیات ارزشمند بازیگری درخشان، که بزرگ‌‌ترین بازیگران جهان، شاگردی‌ او را مایه‌ی افتخار خود می‌دانند. این اثر، اولین کتاب اوست که در 1927.م به رشته‌ی تحریر درآورد و نخستین‌بار در ژانویه‌ی 1928.م زمانی که در آستانه‌ی مهاجرت بود، در لنینگراد منتشر شد. این مجموعه شامل خاطرات میخاییل چخوف و تأملاتش درمورد اسرار تحول صحنه و بازیگری است. همچنین به مسیر رشد درونی‌ او در طول سال‌های زندگی در روسیه تا قبل از مهاجرتش اشاره دارد.

در توضیح چاپ جدید این کتاب به زبان روسی که سال 1996 منتشر شده، آمده است:

میخائیل چخوف. مردی که روی صحنه معجزه کرد. مردی که این موهبت را داشت تماشاگران را به خنده وابدارد یا بگریاند، تعجب یا حتی رنج را به مخاطبان القا کند.

میخائیل چخوف مورد احترام نام‌دارترین هنرمندان تاریخ بود و او را به‌عنوان معلم خود می‌دانستند اما با این حال در سرزمین مادری خود، در اتحاد جماهیر شوروی، – به‌عنوان یک مهاجر ، یک «خائن»- برای چندین دهه حتی بردن نام او ممنوع بود. حالا بالاخره خاطرات میخائیل چخوف به دست ما رسیده است. این‌ها فقط خاطرات نیستند، بلکه تأملاتی در مورد زندگی و مردم، در مورد اسرار دگرگونی صحنه و بازیگری هستند؛ پیش روی شما تجربه‌ی ارزشمند یک بازیگر و کارگردان نابغه قرار گرفته است.

نکات مرضیه موسوی درباره‌ی مسیر بازیگر:

اولین مواجهه‌‌ی من با میخاییل چخوف به سال 1387 برمی‌گردد، زمانی که در گروهی تئاتری در دانشکده‌ی هنرهای زیبا، مشغولِ آماده‌سازی نمایشی بودیم و یکی از دوستان برای ارائه‌ی پایان‌نامه‌اش تکنیک میخاییل چخوف را انتخاب کرده بود. آشنایی‌ من با زبان روسی باعث شد تا به سراغ منابع روسی بروم و درموردِ این نابغه‌ی بازیگری، اطلاعاتی جمع‌آوری کنم. از آن زمان رفته‌رفته شناختم از تکنیک چخوف بیشتر شد و کتاب دوجلدی بازیگری اثر میخاییل چخوف، با ترجمه‌ی کیاسا ناظران نیز بر مجموعه‌ی اطلاعاتم افزود.

خاطراتی صمیمانه و صادقانه [میخائیل چخوف] در زمینه‌های شخصی، کاری، ارتباطات و شرایط ذهنی – روانی‌ او که همچون آموزه‌هایش در حوزه‌ی بازیگری، نشان‌دهنده‌ی انسانیت و روح زلال اوست. شیوه‌ی بازیگری‌ چخوف – همان‌ طور که در نوشته‌هایش با آن مواجه می‌شویم – سرشار از صداقت و سبُکی است و از درونش نشئت می‌گیرد، درونی که عریان در برابر دیده‌ی تماشاگران قرار گرفته و به جان‌شان نفوذ می‌کند.

کتاب مسیر بازیگر، به‌طور مستقیم از زبان روسی ترجمه شده و برخی ارجاعات در پانویس‌ها، از منابع مختلف جمع‌آوری شده است تا درک بهتر و عمیق‌تری از وقایع منتقل شود.

از دیگر آثار مرضیه موسوی که توسط نشر نیماژ منتشر شده، می‌توان به ترجمه‌ی نمایشنامه‌ی «حمام» نوشته‌ی ولادیمیر مایاکوفسکی اشاره کرد.