در خان‌الخلیلی اتفاق افتاد

در خان‌الخلیلی اتفاق افتاد

نوشته‌ی نجیب محفوظ 
ترجمه‌ی امل نبهانی

«در خان‌الخلیلی اتفاق افتاد» که در سال 1945 نوشته شده، نقطه‌عطفی در زندگی حرفه‌ای نجیب محفوظ بود. او مضامین سنتی برگرفته از دوران مصر باستان را که مشخصه‌ی آثار قبلی نویسنده است، کنار گذاشت و در این رمان نگرانی عمیقش نسبت به زندگی و مشکلات مصریان معاصر را بیان می‌کند.

خلاصه داستان در خان الخلیلی اتفاق افتاد:

زمان رمان سال 1942 است، جنگ جهانی دوران اوج خود را سپری می‌کند و آفریقا هم درگیر شده. در این پس‌زمینه‌ی تحولات بین‌المللی، این رمان داستان خانواده‌ای از طبقه‌ی متوسط ​​را روایت می‌کند که در محله‌ی تاریخی و شلوغ خان‌الخلیلی قاهره پناه گرفته‌اند. با این باور که نیروهای آلمانی هرگز چنین بخش مذهبی مشهوری از شهر را بمباران نخواهند کرد، آن‌ها به دنبال امنیت در میان کوچه‌های شلوغ، کافه‌های شلوغ، و مساجد باستانی خان‌الخلیلی می‌چرحد، در مجاورت منطقه‌ای که خود محفوظ بخش زیادی از عمر خود در دوران جوانی را در آن گذرانده است.

محفوظ از طریق چشمان احمد، پسر بزرگ خانواده و شخصیت اصلی رمان، تصویری غنی از خان‌الخلیلی ارائه می‌کند و از خاطرات خود استفاده می‌کند تا مجموعه‌ای پر جنب‌و‌جوش از شخصیت‌هایی را گرد هم آورد که دنیایشان با مناظر، بوها و طعم‌ها آغشته شده است. احمد، یک کارمند دولتی دون‌پایه که هم تحصیلات و هم جاه‌طلبی‌های شخصی را فدای حمایت از خانواده‌ی خود کرده است، با مردم و سنت‌های خان‌الخلیلی در تعامل است، بحثی پدیدار می‌شود که قدیم را در مقابل جدید و تاریخ را در برابر مدرنیته قرار می‌دهد. محفوظ در پاسخ به یکی از پرسش‌های اساسی عصر مدرن می‌پرسد که آیا مانند بمب‌های آلمانی که روزانه خان‌الخلیلی را تهدید می‌کنند، پیشرفت لزوماً باید با نابودی گذشته همراه باشد.

درباره‌ی نویسنده:

نَجیب مَحفوظ نویسنده و نمایشنامه‌نویس مصری سال 1988 به‌عنوان اولین عرب، جایزه‌ی نوبل ادبیات را دریافت کرد تا روز درگذشتش؛ ژانویه‌ی 2006، سالخورده‌ترین برنده‌ی جایزه‌ی نوبل در ادبیات و سالخورده‌ترین برنده‌ی جایزه‌ی نوبل پس از برتراند راسل و هالدور لاکسنس بود.
نجیب محفوظ همچون شخصیت اول کتاب « در خان‌الخلیلی اتفاق افتاد» فرزند یک کارمند دولتی بود، در قسمت فرهنگی خدمات کشوری مصر کار می‌کرد که از جمله مشاغلش می‌توان به رئیس بنیاد حمایت از سینما و مشاور وزیر فرهنگ اشاره کرد.
دیو داگلاس آمریکایی، آهنگساز و نوازنده‌ی ترومپت یکی از آهنگ‌های آلبوم خود به‌نام (Witness)، در سال ۲۰۰۱ به اسم محفوظ نام‌گذاری کرد. همچنین قطعه‌ای ۲۵ دقیقه‌ای با صدای تام ویتز که برگزیده‌ای از آثار او را می‌خواند، نشانی از اشتهار جهانی نجیب محفوظ است.

برش‌هایی از در خان‌الخلیلی اتفاق افتاد:

• ‌غذا تنها چیزی نبود که احمد از آن لذت می‌برد. افکار شادی‌بخشی سر تاسش را پر می‌کردند که لذتشان کمتر از خوردن غذا نبود. اینکه آن دختر، همسایه‌شان بود و خانه‌اش مشرف به خانه‌ی آن‌ها. پس دیدار محتمل بود و رویارویی با آن دو چشم قریب‌الوقوع و تاثیرگذاری محتمل و تاثیرپذیری حتمی.
• انسانی که عادت کرده باشد بر قربانگاهش قربانی تقدیم شود، نمی‌تواند تحمل کند که خود، قربانی باشد.

از دیگر آثار امل نبهانی که توسط نشر نیماژ منتشر شده، می‌توان به ترجمه‌ی زمان‌های «فرانکشتاین در بغداد» و «درگاه گچین» هر دو نوشته‌ی احمد سعداوی اشاره کرد.