گزارش گمان‌شکن

گزارش گمان‌شکن علی شمس از مرگ‌های فؤاد ثریا

نوشته‌ی علی شمس

«گزارش گمان‌شکنِ علی شمس از مرگ‌های فؤاد ثریا» هم در کشاکش نمایش‌نامه شدن یا رمان شدن پیچ‌وتاب می‌خورد. پیچ‌وتابی بازیگوشانه که پر است از ابتکارهای روایی. اسم اثر «گزارش گمان‌شکن» است ولی آنچه که شما در این کتاب با آن مواجه خواهید شد گمانه‌هایی متعدد و متنوع و پیش‌بینی‌‌ناپذیر است که همه و همه با نفس روایت کردن درگیر هستند.

آنچه در این رمان پرکشش و پرحادثه انتظار شما را می‌کشد:

«این‌جانب علی شمس از علی شمس نویسنده‌ی سطور جاری تقاضا دارم داستانی که همین چند صد سال پیش برای من ـ او اتفاق افتاد را ترجیحاً در قالب نمایشنامه‌ای مهیج و دراماتیک منطبق بر اصول زبانی شاعران پست مدرن و ریختار روایی قابل اعتنا شبیه آثار کسانی چون میشاییل هاندکه به تحریر درآورده و در اسرع وقت آن را در تئاتر شهر یا تماشاخانه‌ی ایرانشهر به صحنه درآورد و در راه به صحنه بردن آنچه بر من گذشته از هیچ کوششی دریغ نورزد.»

رمان «گزارش گمان‌شکن» با این جملات آغاز می‌شود و مخاطب را درگیر خودش می‌کند. داستان با گره‌افکنی‌ها و گره‌گشایی‌های پشت‌سرهم و به‌شدت طنازانه پیش می‌رود و لذت دیدن یک نمایش جذاب را در کنار رمان به مخاطب ارائه می‌کند. علی شمس خود در قامت بازیگر و کارگردان در کنار علی شمس نویسنده و فؤاد ثریای از قبربرگشته، خود را و تاریخ را روایت می‌کند.

«علی شمس» بیشتر و پیشتر از آن‌که به‌عنوان داستان‌نویس شناخته شود، در جایگاه نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر، توانسته است ذوق و قریحه‌ی ادبی و هنری خود را به مخاطبانش بچشاند.  رمان شاد و پر از لحظات درخشان طنزآمیز شمس، در واقع روایتی است درباره‌ی روایت کردن. روایتی که از فرآیند انتخاب شخصیت آغاز می‌شود و به جاهایی خنده‌دار و تعجب‌برانگیز می‌رسد. «گزارش گمان‌شکن» پر است از نشانه‌های پست‌مدرن اما آیا می‌توان آن را یک روایت پست‌مدرن تلقی کرد؟ آیا علی شمس و فؤاد ثریا می‌توانند از هزارتوی این «گزارش گمان‌شکن» به‌سلامت بیرون بیایند؟

درباره‌ی نویسنده:

برش‌های از کتاب:

• یک کافکای درون دارم که علاقه‌ی وافری به نوشتن رمان نیمه‌کاره دارد اما در برون هیچ ماکس برودی دوستم نیست که آثار ناقصم را مرتب و منتشر کند. البته اینی هم که من هیچ‌گاه به هیچ دوستی وصیت نکرده‌ام که بعد مرگ آثارم را بسوزاند و کسی را از نوشتن رمان‌های نیمه‌کاره‌ام مطلع نکرده‌ام هم ، بی‌تاثیر نیست
• با توجه به مرده بودن بازیگر نقش مکمل و در صورت سرتق‌بازی و دبه کردن سایر بازیگران، علی شمس به عنوان صاحبِ سمجِ اثر باید به شهر خوی رفته و سنگ را از روی قبر کنار زده و به اعجاز قلم فؤاد ثریا این بازیگرِ قدرندیده‌ی به عافیت نرسیده‌ی داغ موفقیت به دل مانده را از گور بیرون بکشد و برای بازی در این نقش راضی کند. استخوان‌هاش احتمالاً به خوابیدن روی شانه خو گرفته باشند ولی کار چندان هم سخت نیست. علی شمس می‌تواند اسکلت فؤاد ثریا را به تربت شمس تبریزی که سه کیلومتر آن ورتر از قبر وی واقع شده قسم سفت و سخت بدهد و با دستمزدی چشمگیر ولی معنوی او را برای بازی در این نقش راضی کند.

از دیگر آثار علی شمس که توسط نشر نیماژ منتشر شده، می‌توان به نمایشنامه‌ی تالیفی «وقتی خروس غلط می‌خواند/ دقیقاً مثل سبزوار بعد از عبور چنگیز»، ترجمه‌ی نمایشنامه‌های «آزادی تازه و دو نمایشنامه‌ی دیگر» نوشته‌یاستانیسلاو ویتکیه‌ویچ، «انقلاب در آمریکای جنوبی» نوشته‌ی آگوستو بوال و «نمایشنامه‌های فراموش‌شده»؛ مجموعه‌ای از شش نمایشنامه از پنج نویسنده‌ی مطرح و. همچنین کتاب‌های تئوریک «هنر رازآلود بازیگر» نوشته‌ی ائوجینیو باربا و نیکولا ساوارزه که ترجمه‌ی مشترک علی شمس و  هدا عربشاهی است و «بداهه‌پردازی، قصه‌سازی یا هنرِ خلق چیزها» که این کتاب را هم علی شمس به‌همراه افسانه کمالی ترجمه کرده است.