حس مینیماژ

حس

اثر عدنیه شبلی

ترجمه‌ی آسیه شهبازی

«حس» رمانی شعرگون و پر از احساس است که مخاطب را به عمق وجود دختری بی‌نام و درک او از کشوری درگیر جنگ می‌برد؛ دختری که چون بی‌نام است می‌توان او را تمام زنان و دختران سرزمین‌های درگیر جنگ دانست و شاید حتی خود سرزمین.

درباره‌ی داستان:

حس با نام اصلي «مساس» در سال 2001 به چاپ رسيده و با ترجمه‌ي انگليسي‌اش در سال 2010 از اقبال عمومي و هنري برخوردار شده است. حس، در همان سال انتشار، برنده‌ي جايزه‌ي نويسندگان جوان مؤسسه‌ي عبدالمحسن القطان شد.

حس، روايتي است از دريچه‌ي چشم دختربچه‌اي فلسطيني از اتفاقات روزمره‌ي آن کشور که شامل حوادث سال 1982 و کشتار صبرا و شتيلا هم مي‌شود. شبلي در اين روايت پرصدا و تصوير، خواننده را سايه‌وار با دختر همراه مي‌کند تا در خلال اتفاقات جاري کشورش مفاهيم موردتوجه خود، واقعيات سياسي و اجتماعي دنياي عرب، را به او بنماياند. شخصيت اصلي داستان که مانند ديگر شخصيت‌ها نامي ندارد و دختر ناميده مي‌شود، در گذر از کودکي به بزرگ‌سالي تمام اتفاقات روزمره و غير آن را در خانه، مدرسه و اجتماع در سکوت به تماشا مي‌نشيند و با مفاهيمي چون عشق، مرگ، غم، ادبيات، خشونت، خيانت، بي‌وفايي، غربت و زوال دست‌وپنجه نرم مي‌کند.

داستان در پنج فصل رنگ‌ها، سکوت، حرکت، زبان و ديوار، که نمايانگر حواس پنجگانه‌ي آدمي‌اند، با ظرافت و قلمي شعرگونه گسترده مي‌شود. هر فصل شامل شواهدي است که دختر از طريق آن‌ها دنيا را درک مي‌کند، بي‌آنکه خود احساسي بروز دهد. شبلي احساسات را از دختر گرفته و تخيل را به او داده است تا خواننده هم همراه با او در صحنه‌ها و حوادث هرقدر مي‌خواهد بماند و تعمق کند.

شبلي علاوه بر خنثي کردن احساسات، هيچ توالي‌اي براي اتفاقات و حوادث نمي‌دهد و باز هم خواننده را با استنباطش رها مي‌کند. درک نظر شبلي درباره‌ي «وحشت بصري» که موضوع رساله‌ي دکتري‌اش هم هست، به فهم اين موضوع کمک مي‌کند. او عقيده دارد آنچه در فلسطين اتفاق مي‌افتد به شکلي ديگر نمايانده و به تصوير کشيده مي‌شود و آنچه شيون بعد از غم از دست دادن عزيزي است، به مدد رسانه و تصوير شکلي از جنگ‌طلبي خوانده مي‌شود. پس شبلي احساسات و توالي اتفاقات را از متنش مي‌گيرد و روايتش را مي‌گسلد تا خواننده را به استنباط خود واگذارد.

آسیه شهبازی مترجم «حس» درباره‌ی این اثر نوشته است:

حس، خواننده را با نويسنده‌اي صاحب‌سبک و نکته‌دان مواجه مي‌کند که قلمش هيچ شباهتي به قلم نويسندگان ديگر ندارد، به‌ويژه نويسندگاني از جامعه‌اي دست‌به‌گريبان جنگ و ظلم و بي‌ثباتي سياسي. خواننده‌اي که از حس انتظار خواندن کتابي با محوريت تاريخ، هويت و اشغال دارد،  درست به اندازه‌ي خواننده‌اي که انتظار مواجهه با يک رمان را دارد سرخورده مي‌شود . آنچه نوشته‌هاي شبلي را متمايز مي‌کند اين است که بدون هياهو و نمادگرايي درباره‌ي کشوري پرنماد و هياهو(يافته) مي‌نويسد، روايت‌ها را غيرروايي مي‌کند و ساختار داستان‌نويسي سنتي مرسوم را مي‌شکند. حس در سکوت، جهان‌بيني پاره‌پاره‌شده‌ي راوي کم‌سن‌وسالي را نشان مي‌دهد که در آغاز راه درک جهان است و از لمس رنگ‌ها و يافتن رنگين‌کمان تا درک احساسات دروني‌تر انساني مانند غم و غربت مي‌رود. تاريخ وحشت غالب بر کشورش را در خلال رشد همين راوي مي‌نويسد که همچون کشورش بلوغ را نه با زوال معصوميت که با رشد تنهايي و غربتش مي‌يابد.

درباره‌ی نویسنده:

عدنيه شبلي، نويسنده‌ي فلسطيني، در سال 1974 به دنيا آمد. فعاليتش در حوزه‌ي هنر و ادبيات است و تا کنون چندين نمايشنامه، داستان کوتاه و رمان از او به چاپ رسيده که برخي از آن‌ها به زبان‌هاي ديگر ترجمه شده است. علاوه بر کتاب، در مجلات و فصلنامه‌هاي ادبي و هنري مقالات بي‌شماري نوشته که بخش عمده‌ي آن‌ها به فراخور رشته‌ي تحصيلي‌اش ـ مطالعات فرهنگ و رسانه (از دانشگاه غرب لندن در مقطع دکتري) ـ در حوزه‌ي فعاليت‌هاي بصري است.

شبلي هم‌زمان با نويسندگي، از سال 2005 تا 2009 استاد مکتب تئوري‌هاي نقد و مطالعات فرهنگ دانشگاه ناتينگهام و در سال 2008 استاد مهمان «مدرسه‌ي عالي مطالعات علوم اجتماعي»  پاريس بوده است. از سال 2013 نيز استاد مدعو گروه مطالعات و فرهنگ دانشگاه بيرزيت  فلسطين است. او همچنين عضو مرکز تحقيقات علوم اجتماعي برلين و گروه «بيروت 39» است که 39 نويسنده‌ي عرب زير 40 سال آن را تشکيل داده‌اند.