تاریخ خاورمیانه (ویراست چهارم)

تاریخ خاورمیانه (ویراست چهارم)

نوشته‌ی پیتر منسفیلد (به‌روزرسانی: نیکولاس پلهام)

ترجمه‌ی کیانوش امیری

«تاریخ خاورمیانه» کتابی است که بدون جانبداری مسائل مربوط به خاورمیانه را از دوران بروز اولین تمدن‌ها تا امروز واکاوی کرده است و برای بهبود شرایط امروز خاورمیانه پیشنهاد‌های کاربردی و جالبی را مطرح می‌کند.

آنچه در «تاریخ خاورمیانه» انتظار شما را می‌کشد:

تاریخ خاورمیانه از 15 فصل «مقدمه: از گذشته تاکنون»، «اسلام در موضع تدافعی، 1800 الی …»، «مصر در دوران محمد علی: رقیب عثمانی»، «مبارزه برای اصلاحات، 1840-1900»، «بریتانیا در مصر، 1882-1914»، «ترک‌ها و اعراب»، «عامل ایران»، «مرگ مرد بیمار: 1918»، «فترت بریتانیا و فرانسه، تجزیه‌ی خاور عرب: 1918-1939»، «جنگ جهانی دوم و عواقب آن»، «ورود ابرقدرت‌ها و دوران ناصر، 1950-1970»، «سال‌های بلوا»، «پاکس آمریکانا»، «نبرد آمریکا» و «تغییر حکومت از درون نه از بیرون» تشکیل شده است که در این میان دو فصل آخر پس از مرگ پیتر منسفیلد، توسط نیکولاس بلهام نوشته است و ویراست چهارم  «تاریخ خاورمیانه» به این ترتیب منتشر شد.

نیکولاس بلهام درباره‌ی دلیل انتشار این ویراست در مقدمه‌ی کتاب آورده است:

پیتر منسفیلد در فصل پایانی تحت عنوان «چشم‌انداز قرن بیست‌ودوم»، که دو دهه پیش نگارش شده، پیشگویی خود را به اثبات رساند. او ظهور یک جنبش مسلح اسلام‌گرا را در منطقه‌ی خاورمیانه پیش‌بینی کرده و گفته بود دولت‌های عرب با هر میزان پایگاه قدرت، دوام خواهند آورد. با این حال، یکی از پیش‌بینی‌های او کاملاً غلط از آب درآمد. پیتر در پاراگراف پایانی نسخه‌ی مورد اشاره پیش‌بینی کرده بود که با پایان یافتن دوران جنگ سرد، دولت آمریکا دیگر دلیلی برای حضور نظامی در جهان عرب نخواهد داشت و «بعید است جایگاه ابرقدرتی خود را در منطقه حفظ کند.. شاید اگر سیاستمداران غربی گوش فرا داده بودند، جلوی خون‌ریزی‌های بعدی تا حد زیادی گرفته می‌شد. قطعاً نمی‌توان اینگونه استدلال کرد که منطقه‌ی خاورمیانه در پی مداخلات نظامی بعدی وضعیت بهتری پیدا کرده است. زمانی که منسفیلد اولین ویرایش این کتاب را حدود دو دهه پیش به پایان برد، دولت آمریکا در اوج قدرت بود. آمریکا سرمست از پیروزی در پی بیرون راندن عراق از کویت بود؛ نیروهای مجاهد مورد حمایت آمریکا در افغانستان بر شوروی غالب شده بودند و کشورهای عربی برای اولین بار آماده ‌می‌شدند تا با اسرائیل بر سر میز مذاکره نشسته و به اختلافات خود پایان دهند.

هدف از نسخه‌ی به‌روزشده‌ی فعلی واکاوی خطاهاست. دو فصل جدید در این ویرایش سیاست‌‌های جدید آمریکا را در قبال عراق، مناقشه‌ی بین اعراب و اسرائیل و جنبش‌های جهادی نوظهور بررسی می‌کند. در اینجا مطرح شده است که منافع آمریکا بیشتر با کار با جنبش‌های سیاسی موجود در کشورها تأمین می‌شود تا با تلاش برای تغییر رژیم از بیرون این کشورها. پیتر به این نکته رسیده بود که جوامع برای حل‌وفصل مناقشات باید علاوه بر صلح با دشمنان‌شان با خودشان نیز صلح کنند. او دو دهه پیش نوشته بود: «جهان عرب به‌فوریت نیازمند دموکراسی بیشتر، مشارکت سیاسی گسترده‌تر و احترام بیشتر به حقوق بشر است.»

 درباره‌ی نویسندگان:

پیتر منسفیلد در سال 1928 در ایالت رانچی هندوستان به دنیا آمد و در دانشگاه‌های وینچستر و کمبریج تحصیل کرد. او در سال 1955 وارد وزارت امور خارجه‌ی بریتانیا شد و سپس برای یادگیری زبان عربی به مرکز مطالعات عرب خاورمیانه در لبنان رفت. منسفیلد، در ماه نوامبر سال 1956 و در جریان ماجرای سوئز، از وزارت امور خارجه کناره‌گیری کرد، اما در بیروت ماند و به فعالیت روزنامه‌نگاری خود در حوزه‌ی سیاسی و اقتصادی ادامه داد. او مسئول نشریه‌ی «میدل‌ایست فوروم» بود و مرتب برای فایننشال تایمز، اکونومیست، گاردین، ایندین اکسپرس و دیگر مطبوعات گزارشگری می‌کرد. منسفیلد از سال 1961 تا 1967 خبرنگار بخش خاورمیانه‌ی ساندی‌تایمز در قاهره بود. او از سال 1967 ساکن لندن شد اما مرتب به خاورمیانه و آفریقای شمالی سفر می‌کرد. در زمستان 1971، استاد مدعو سیاست خاورمیانه در دانشگاه ویلامت در ایالت اورگون آمریکا بود. خاورمیانه: بررسی سیاسی و اقتصادی و شخصیت‌ها در جهان عرب از جمله‌ی کتبی است که منسفیلد ویراستاری کرده است. او همچنین نویسنده‌ی مصرِ ناصر، ناصر: زندگی‌نامه، بریتانیایی‌ها در مصر، امپراتوری عثمانی و اسلاف آن، کویت: پیش‌قراول خیلج فارس و اعراب است. اثر آخر را شاهکار منسفیلد می‌دانند.

پیتر منسفیلد در سال 1996 دیده از جهان فروبست. روزنامه‌ی تایمز در مقاله‌ای از او به‌عنوان نویسنده‌ای «فصیح، دانشمند و رها از هرگونه قیدوبند» یاد کرد. تایمز نوشت: «با چهل سال کار متفکرانه و اشتیاق به اعتقاداتش برای خود جایگاه برتری کسب کرد.»

نیکولاس پلهام در دمشق، عربی خواند و سپس در دفتری حقوقی در لندن که در زمینه‌ی حقوق اسلامی فعالیت می‌کرد مشغول به کار شد. او در سال 1992 به‌عنوان ویراستار نشریه‌ی «میدل‌ایست تایمز» به قاهره نقل‌مکان کرد و سپس وارد بخش عربی بی‌بی‌سی شد و به برنامه‌سازی مستند درمورد جهان عرب مشغول شد. او در سال 1998 به‌عنوان خبرنگار اکونومیست، بی‌بی‌سی و آبزرور به مراکش رفت. در سال 2005 هم به‌عنوان تحلیلگر ارشد «گروه بین‌المللی بحران» به اورشلیم نقل‌مکان کرد و به گزارش‌نویسی درباره‌ی مسائل اسرائیل و فلسطین مشغول شد.

برش‌هایی از کتاب:

• کتاب‌های جدید درباره‌ی منطقه‌ی خاورمیانه همه با پیش‌بینی روزهای بهتر پایان می‌یابند. اما کتاب‌هایی که در سال‌های اخیر نوشته شده بدون استثناء مهر بطلان بر این خواب و خیال‌ها زده‌اند. با این حال اگر امیدی هم باشد، آن است که با خروج تدریجی آمریکا از عراق، مردم خاورمیانه دگربار به سبک خود، مناقشات‌شان را حل‌وفصل کرده و برای سرنوشت خود تصمیم می‌گیرند. چنانکه پیتر گفت، «منطقه‌ی خاورمیانه طی قرون، رؤیاهای فاتحان و صلح‌طلبان را با هم خلط کرده است.»
• واژه‌ی «خاورمیانه» اروپامحور است. عجیب نبود که برای مردم شبه‌قاره‌ی هند آزاردهنده باشد. از نگاه آنان، این منطقه «باختر میانه» است. حتی ممکن است بگویند «غرب آسیا». چرا نه! اما ایراد آنجاست که دیگر مصر را شامل نمی‌شود. به همین منوال، «جهان عرب» که امروزه رواج یافته ایران و اسرائیل را که دست‌کم در کانون نگرانی‌های منطقه‌ واقع شده‌اند دربرنمی‌گیرد.

از دیگر آثار کیانوش امیری که توسط نشر نیماژ منتشر شده است می‌توان به ترجمه‌ی کتاب «48 قانون قدرت» نوشته‌ی روبرت گرین اشاره کرد.